Overblog
Editer l'article Suivre ce blog Administration + Créer mon blog
21 février 2012 2 21 /02 /février /2012 17:15

Tout lou mounde se remembro lou dirigent israelian Menahem Beghin.


 

                              photo-de-menahem-begin-lors-de-son-arrestation-par-le-nkvd-.jpg

 

                                                              Menahem Beghin

                   "cieutadan souvietique" coundennat à uèit ons de Goulag


 

Gaire de gents sabou que nasquè en Poulounho e que se retroubè souvietique quand lis nazis e li souvietiques aligats aneientiguèrou la Poulounho.


      Li souvietiques l'empresounèrou cossé, coumo faguèrou à toùti lis intelectuaus poulounés, e après mai d'un on de presou lou coundennèrou à uèit ons de camp per  "activitats anti-souvieticos al servìci de l'imperialisme britanique", en clar, per siounisme.


      Menahem Beghin, boun jougaire d'escacs, avio lou yiddisch e lou poulounés coumo lengos mairalos. Parlavo també courrentomen lou russe e l'ebrèu despuèi sa primo jouventut.



 

                               Sviach-Alien.jpg

 

                                                 un aute malirous

 

 

Revolto capìtoul 1, segoundo partido. 

 

 

                                Alai també, i o d’omes que plourou 

 

Lou loung trin que nous menabo vel nord-èst per las prigoundours de la Russio avio pas de veituros Pullman. Ero un trin de merços, e nàutri, nous aviou cachats à cinquanto dienc un vagoun. Ero la debuto del mes de junh de 1941. Lou chami èro sèns fi, ouriat cregut ; lou trin boulegavo à peno. Quand nous arribè la nouvèlo qu’Hitler avio atacat l’Uniou Souvietico – aquessos nouvèlos impourtantos passou també per lei grasilhos d’una presou ambulanto – avion pas fat que la mitat del chami. Crouzeran puèi de trins que pourtabou de troupos al frount, e darié nàutri veniou d’àutri trins chargats d’omes cachats coumo nàutri. 

 

Quand arriberan à destinaciou, en ribo de la ribèiro Pechora (dounc en Carelio, etnicomen finlandeso. Broc) nous diguèrou qu’èro duos ouros del mati. Mas la lutz èro la del jour. Ouries pougut legi un lhibre… se n’avies agut un. Del temp que fintavan aquel inmenso auroro bourealo, un de mi coumpanh, un estroupiat amputat d’un pè, souspiré prigoundomen e me digué en me moustrant l’asuei :

 

« Alai també i o d’omes que plourou. » 


Èi pas l’estiganço d’escrieure soubre lis omes que plourou. Aquel lhibre es pas counsagrat ei lagrimos, mès à la revolto ; pas is ouprimats, mès i rebèls, pas à la Russìo e à si camps de trabalh, mès à Israèl e sa lhuto per la lhibertat. 

Pamen, se mençouni las paraulos de l’estroupiat, hou fau amm’ una feblo esperanço que bessai toucarau un d’aquéssi qu’aun lou poudér d’adóuci li patimens e de sica lei lagrimos. Sabi qu’alai i o pas soulomen d’omes que plourou. Sabi també que lei grondos accious e lei bastisous inmensos sou estados coumplidos per d’omes iquaus au impausat – coumo à ieu – uèit ons de « reeducaciou.» Dien la regiou ounde m’aun mandat presounier, pas un pè d’ome èro pas vengut despuèi vint-o-cinq ons. Agaro i o de lìnios de chami de ferre, de pounts, e uno esploutaciou intensivo dei ressourgos naturalos. Mès, moun Dieu ! à quone pretz ! A quone pretz ! 

Dien li camps de councentraciou souvietiques recebes de leiçous que valou per touto la vido. Aprendes que ço que sounam la vido civilisado es pas una necessitat absouludo, e qu’es pas qu’una tièiro de coustumos presos. Te podes desensenha dei coustumos de la civilisaciou, coumo podes arresta de fuma : à la debuto es penible, puèi e pus aizit, e finalomen… i penses pas più. I o alai, dien li camps, una fourmulo que resumo touto una filousoufìo :

 
« T’acoustumaras » ou « Aprendras à pas più senti lou màncou. »


E cò’s atau. Quand trobes lou primier pezoulh soubre toun cos, touto ta char fernis de fàstic. Mès t’acoustumes. T’acoustumes à pourta una chamiso gourlo, ounde courrou de miliers de pezoulhs. Lou primier pezoulh es uno apariciou qu’espauris ; lou centen es un counvidat acciptat, que fai partido de toun existéncio. Acò te desplai de dourmi sans pijama ? Quonho absurditat ! al cap de quaucos senmonos dourmisses, e dourmisses be, sans te quita lei fardos pudissentos, soubre de posses nudos ou soubre la terro. 

 

                                   Solovki-13-ans.jpg

                                         Lis efonts de tretge ons sou coundennats

                                         també se la douctrino l'exijo.

 


Nou, la civilisaciou es pas essencialo. Te’n desacoustumes forço viste, s’ès fourçat d’hou faire. E, curiousomen, min as de coumfort e de coumouditats, mai sentisses ardentomen l’envejo de visca ! tout simplomen : de visca ! L’ome es un animau resistent. 


Mas, se chau muda un ome peraqui en animau ? Te deves pausa la questiou après tout ço qu’as vist de ti pròpies ueis. Perqué chalio vouja tant de lagrimos soubre lei ribos de la ribèiro Pechora ? Li que decidou lou sort de tant de miliouns d’omes sou pas capables d’aleugiera la vido di malirous que se trobou din d’endrèits tant terribles ? 

 

                                                                 Ж 

 

L’imatge d’un d’aquéssi malirous s’es estampat prigoundomen dedin ma memòrio. Crezi pas que saio inquèro vieu, lou paure. Ouficialomen se sounavo Garin. Soun noum vertadier, soun noum ebrèu, l’èi pas jamai sabut. Voulio pas parla din sa lengo mairalo, lou yiddisch, e voulio soulomen pas admetre qu’èro ebrèu. Parlavan russe entre nautres e parlavan forço.

 

Ero estat din lou temp una persounalitat poulitico impourtanto : secretàri generau del partit coumunisto d’Ucraïno e directour ajutòri de la Pravda. Ero estat din sa jouventut un fizèl del partit coumunisto. Mas sa carrièiro fouguè destrucho durant la fatidico annado 1937. Arrestèrou Garin e l'acusèrou del crime lou mai engertable per un souvietique : lou trotskisme. 


Durant quatres ons l’enquistèrou sans lou juja. Puèi lou coundennèrou à uèit ons de depourtaciou din un « camp courrecciounau de trabalh » e lou mandèrou soubre lei ribos de la Pechora. Alai nous rescountreran. 


Garin m’assigurè qu’èro pas trotskisto. Maugrat toùti si malurs èro demourat fizèl i souvietiques. S'un aute presounier poulitique – un rèire-coumunisto ple d’amareso – esprimavo lou dezi que lis alemonds avancèssou viste e venguèssou lour beila larjour, Garin s’enfurounavo countro guel e li dizio de trahidour. 


Acò’i sigur que, coumo èro coumunisto counvençut, Garin poudio mè coumbatre moun crèdo siounisto. Evoucavo la lhuto qu’avio menado countro lou siounisme, e tout especialomen countro li soucialistos siounistos, que counsideravo coumo de trahidours à la causo di trabalhadours. Lis avio coumbatuts ferounomen quand èro jouve à Odessa e avio pas chambiat de vejaire. Durant noustos loungos charrados, quand eran soubre de boncs de posse' apialados, ensajè de me counvencer que lou siounisme es pas que la countro-fàcio de l’anti-semitisme, qu’un e l’aute sou pas ris qu’una formo de naciounalisme incoumpatiblo ammé lou prougrès umô. La soulidaritat naciounalo es pas qu’uno invenciou de la bourgesio. Doublidavo pas, de sigur, de faire sirvi lou coumpliment acoustumat soubre li « servìcis » qu’aven fats à l’imperialisme britanique. La Palestino, ço-dizio, pertanh is arabes. Lou siounisme es pas qu’uno aplecho dis imperialisto anglés per soumetre e espleita lou prouletariat arabe. Noustos discussious se faziou agitados de cops. Li presouniers sou coumo d’efonts. Cachats per de causos terriblos, jogou lour pròpie joc amm’ una councentraciou estraourdinàrio e se pèrdou din de puros abstraccious. 

Mas un jour se passè un eveniment que coupè chicom dien l’amo de Garin. Quand debarcavan de posses d’un batèu, se carpinhè am’ un di detenguts de drèit coumu qu’on sounavo « Ourki » ou « Jouliki ». lou detengut l’insoulentè e lou tratè de « troç de jidan* ». Garin demourè paloficat, coumo se lou cèu li fouguèsso toumbat soubre lou cap. Ero proubablomen lou cop lou mai grèu qu’avio patit ? Guel ? Un « troç de jidan » ? 

(* jidan es lou mot racisto per dire « jousiéu » din touto l’Europo ourientalo. A. Broc) 

Garin sabio, coumo hou sabion toùti, que lou gouvèr souvietique coumbat l’anti-semitisme. Pamin, soulets de nèicis poudiou pretendre que lou gouvèr souvietique èro « jousiéu » ou « pro-jousiéu ». La vertat es qu’empachavo pas l’anti-semitisme de se manifesta en Russìo.

 

                                 58-2280-copie-1.jpg

                                      Lou bounur del cieutadan souvietique !

 
Coumo que saio, èro malaizit, ou quitomen impoussible, de l’empacha de
 se manifesta din un camp de councentraciou. Un camp es un mounde barrat. Lei sentinèlo armados te menou à-n-un lioc de trabalh e te tornou mena à la barraco, mas se mèsclou pas dis afaire intèrnes. Se te planhes alprès de guessos, acò te sirvis pas à ris, amai al countràri, te podou chastiga, qu’ajes razou ou pas. 

Garin hou sabio tout acò. Sabio també, lou paure, qu’èro un dis omes li mai en visto del camp, noun-pas per qu’èro jousiéu – « Ourki » çaquedelai avio de bounos relacious ammé d’àutri jousiéus – mas per qu’èro un intelectual e un coumunisto. Li detenguts de drèit coumu – acò’s una lèi universalo dien las presous – toulèrou pas « l’inteligéncio » entre guéssi. Garin moustravo pas sa superiouritat, mas poudio pas doublida lei barrièros que i avio entre guel e aquéssis « Ourkis » e « Joulikis » de la brigado de trabalh ount’ eran ambedous. 

Garin èro mai que malirous : èro lou mai amar de nàutri toùti. Tout l’escadafaud de sa crezenço s’èro espatarrat, e chircavo pas de s’hou escoundre. Me fazio part de sa doulour, à ieu, soun amicau adversàri. 

Herzl, journalisto apreciat e assimilat al païs ounde vivio, cabussè dinc una crìsi espiritalo que lou menè à l’idèio d’un estat jousieu quand augiguè lei bourdilhos que cridavou durant l’afaire Dreyfus « Morts i jousieus ! »

Garin èro pas Herzl. Mas sa crìsi espiritalo – après vint ons de messourgos – l’avio tournat i sèus per un moumentou, e coumencè siguromen al moument precis que se faguè trata de « troç de jousiéu ». 

Aquelo crìsi arribè à cimo al moument d’uno « etapo ». Lou mot o un sens precis, descounegut en deforo de l’Uniou Souvietico ; e dien la quito Russìo, se dis pas que din li camps de councentraciou. 

Lou mot « etapo » indico lou trasfèrt di detenguts d’un camp à l’aute. 
Lis « etapos » sou la terrour di presouniers, que sou toujour un
 chambiomen vers pìri. Lou vouiatge mème es toujour un patiras. Lou trasfèrt se fai per chami de terro e de mar, sans que se tengo coumte de la sazou ou dis auristres. Se coumprend mièl que li detenguts prefèrou demoura dien lours barracos gourlos, ambé lours pezoulhs e lours nièiros, que de chambia d’aire, se vous apoundi que, dien lei regious ounde li mandou lou mai souvent, l’ivèr duro mai de nau mes e que lou termoumètre davalo fin 40 degras souto zerò. 

Li trasfèrts sou frequents. Uno dis encausos n’es proubablomen una questiou de seguritat : acò’i pas prudent de leissa trop lountemp ensem d’omes embufats. Mas la razou principalo n’es que chau countunia lis obros coumençados per lou gouvernoment. Quand uno obro es achabado, uno auto coumenço. Un camp-d’obros se vouido, d’àutri s’emplinou. Lou mouviment es permanent. 

Fougueran escampats dien lou meme escabot, Garin e iéu, durant uno d’aquessos « etapos ». Moun boun amic Kroll, qu’èro devengut « cap de brigado » (guel aguè pas larjour e se penso que mouriguè dien un camp quaucos annados daprès) faguè tout ço que pouguè per qu'on escafèsso moun noum de la tièiro di « vouiajadours », mas d'en bado. L’ordre èro de nous manda vers l'ubac. Garin ensajè soulomen pas d’èsse quitat de tièiro. Soun casernet d’identitat*, ount’ apareissiou tres letros : 
CRT (Countro-Revouluciounàri Troutskisto) li barravo toutos las portos
 e toùti li cors. 

(* Dien li païs coumunistos, i avio pas de cartos d’identitat, mas de casernets entiers amb’ un fum d’infourmacious soubre la persouno. Noto de Broc) 

Irousomen, aquel trasfèrt se faguet un pauc abans l’ivèr. Acò vòu pas dire que fouguè pas penible. Viajeran soubre un pichou batèu fluviau pertranspourta de merços. Eran cachats al found del batèu sèt à uèit cent omes. Avion pas lou drèit de mounta soubre l’empount. 

Demié li sèt à uèit cent detenguts, eran pas que quauques dezenaus de « poulitiques ». Lis « Ourkis » douminavou tout lou mounde. 

Dien aquelo atmousfèro, la crìsi de Garin arribè à cimo. Una nueit – ou bessai un jour, qu’eran à found de calo – se drevilhè subran lou frount en aigo. Li tres cent roubles qu’avio, aviou disparegut. Ero pas una soumo grosso, e soubretout, poudies pas croumpa grand-causo din un camp ammé l’argent. Pamen un presounier se sentis mai sigur s’o una pichouno soumo d’argent ammé guel. Pot croumpa tout cop un pauc de tabat ou un biscuèit dessicat. Garin avio pas digu al mounde que  pouguèsso li faire d’ajudo. Sa fenno, uno intelectualo, èro en presou també per lei mèmos razou que guel. 

Mas la peno causado per lou panatòri qu’avio patit, èro pas l’encauso principalo de l’evouluciou de sa crìsi espiritalo. Garin èro pas embufat countro lou panaire. Sabio que lis Ourkis se venjou toujour de li que se planhiou de guéssi e que souscavou pas de li tua quitomen.

 
Se dizio… que jougavou las tèstos de li que vouliou suprima, e que li
 perdents deviou coumpli l’assassinat. 

Garin èro siguromen forço impressiounat per aquessos istòrios. Din sa terrour, s’imaginè que lou panaire lou soupçounavo de l’avèdre denounciat i gardiôs. En passant un cop à coustat d’un groupe de criminaus que faziou ei cartos, se counvencè que jougavou « soun cap ». Jour e nueit, Garin se pegavo à iéu coumo un efont espóurugat. 


Soun inteligéncio èro pas toucado. Ero demourat lou mème intelectual
 lucide. Quand poudio l’apazima, parlavan de letraduro e de filosoufìo, de Dostoièvski e de Soucrato. Ero ple d’esperit e de sciéncio. Mas se vezio que chicon s’èro asclat din soun anmo. 

Un jour, eran jaguts soubre noustos cóussuros, un Ourki, qu’avio sa cóussuro al-dissus de la nostro, davalè dapassou. Garin se sarrè countro iéu e me diguè, d’aquel cop pas mai en russe, mès en yiddisch : « Vé me tua ! ». Agachèri dien la direcciou que m’indicavo.

 
La sceno èro en vertat sinistro. L’ome anavo dapassou, coumo uno
 oumbro ingento, din la miejo-sournièiro que coubrissio toujour la panço del batèu. S’aturavo de nàutri, tenio chicon à la mô, mas vezion pas ço qu’èro. Dinc uno talo ambianço, al found d’un batèu, chau pas s’espanta qu’uno imaginaciou febrouso pouguèsso secoudi un ome din soun trefound e lou faire crèire que sa fi arribo ! 

En realitat, l’ome en questiou pensavo pas à Garin. Tenio una coucharo. Mas Garin patiguè l’ourrour de la mort durant aquéssi mouments. Aguèri ben de mau à l’apazima, e sounque per un moument.

 
Countuniavo de pensa que lis Ourkis se venjariou e que soun desti èro
 pestelat : que mai tard ou mai d’ouro sario executat. 

Una nueit, se virè vers ieu per me faire una damondo increziblo : 
Menahem, te rementes aquel chant que se souno « Lashouv » ?
 

Ero lou primier mot d’ebrèu que prounounciavo davant ieu ; lou prounounciè ambé l’accent ashkenàzi e coumprenguèri pas sul moument de qué parlavo. Coumençavo de trapa coulèro :

 
Coumo ?! te remembres pas ? Acò’i lou chant di siounisto à Odessa
 quand èri jouve, Lashouv ! Chànta-lou-me, bessai que sou mi darriers jours ; bessai quitomen mas darrièros ouros. Nous tournaren pas jamai vèire. Vai-ne, chànta-me lou ! » 

I avio d’àutri jousiéus soubre lou batèu. Erou pas de presouniers poulitiques nimai de drèit coumu. Lis aviou pres que passavou la frountièro. Entre guéssi i avio dous Betarim (= militants del Betar), qu’aviou la cóussuro pas lonh de nàutri. Coumprenguèrou ço que voulio Garin e chanteran « Lashouv », cò’i dire « Ha Tikva », l’imne naciounau ebrèu : « Lashouv le eretz avoteinou… » li chanteran nousto esperanço de tourna dien lou païs de noùstis aujòus. 

Eran soubre un batèu que nous menavo din lei regious articos. 
Escurino. Gourletat. Aire grèu. De pezoulhs e de nièiros. E sèt cent
 « Ourikis » -de mièjo-bèstios fèros. Eran pas qu’un pounhat de sounhaires del Siounisme. Qué fazion nàutris alai ? Vers ounde nous menavou ? Soubre quone sousté nous poudion apieja ? 

Demié nàutri i avio un ebrèu – ou mièl dit, un russe d’ourigino jousivo – qu’avio pas jamai soumiat de Sioun, qu’avio pas jamai cregut en Sioun, qu’avio prezicat durant touto sa vido que lou siounisme es « reacciounàri ». Touto sa vido, se meté al servìci d’uno auto idèio, d’un aute ideau universalisto ; se baté soubre lei barricados per aquel ideau ; fougué pres e tourmentat per li russes bloncs. En servissent fizelomen, mounté e devengué segretàri del Coumitat Centrau del partit e directour ajutòri del quoutidian naciounau del partit. Coumo èro lonh de Sioun ! E coumo èro lonh de Sioun l’endrèit ounde lou desti l’escampé ! E pamen, aquel ome, al moument que cregué que sa darièro ouro èro vengudo, nous damandé de chanta l’imne de Sïoun ! 

E lou chanteran. Se l’aun tournado augi, lis aigos de la Pechora, Ha Tikva ? Se lis « Ourkis » ourau augit un aute cop lou chant ebraïque ? 

Mas dien li budèls del batèu russe, nouste chant ressountissio vigourousomen : 

        « … lashouv le eretz avoteinou… » 


                                             Ж 

 

Partager cet article
Repost0

commentaires

Presintaciou

  • : Mistralenc, blog en lengo d ' oc
  • : Le blog Mistralenc est la suite du groupe "Info d'oc" mais un blog offre plus de possibilités, notamment d'illustrations.La pratique de Info d'oc a amené à rajouter une rubrique "actualitat" car les abonnés prenaient plaisir à commenter en langue d'oc les sujets chauds.Amm' acò dounc Mistralenc es coumo Info d'oc un endrèit ounde li gents prendou plazi de charra en lengo d'oc.Es animat per li felibres de "La Coumpanhio mistralenco".
  • Contact

Nouste princìpi

UIRIONA EðI SACRA


  La vertat es sagrado


 

Rechercher

Uno citaciou d'un arabe cristiô

« So que retrazi d’uèi al mounde arabe, acò’i l’indigenço de sa counsciéncio mouralo, ço que retrazi à l’Oucident, acò’i sa proupensiou à muda sa counsciéncio mouralo en esplecho de douminaciou. »

 

                                                                                     Amin Ma'alouf

Uno citaciou inteligento

La monarchie, dans notre pays, est franque, elle n'est pas gauloise.

 

                  (Proudhon)

Henri Doniol

Les patois de la Basse-Auvergne, 1878

 

Pagino 20

 

« Si l’accentuation, qui est la prosodie de chaque langue, constitue un signe de race,  la race appartient au patois de la haute Auvergne ; dans ce cas le brivadois est en basse Auvergne le moins éloigné du parler d’autrefois, car il suffit d’ajouter peu de chose à sa prononciation pour le rendre identique au patois cantalien. »