Overblog
Editer la page Suivre ce blog Administration + Créer mon blog
/ / /

L’ANÈL DEL PESCADOUR

 

 Roudés, 1993

 

   Acò’s malaizit d’oubteni una soupo e de pô un sir de Nadau dinc una vilo. L’ome avio ja patit quauques refus pei cafés de la plaço d’Armos adournats de garlandos electricos. S’assetabo à una taulo al relarg, la mai discreto, la mai isoulado, pausabo soun abrassac à si pès, e al serviciau que se presentabo damandabo: "Una soupo e de pô, vous prègui" en doubrissent la paumo de sa mô drèito soubre una soulo pèço de detz francs. I avio de pô, mas sounque en tostos, e coumo que saio pas ris per detz francs. L’ome quichabo d'una voutz douço. Dezirabo minja chicom de chaud. La nueit sario loungo. Un café bessai ? Acò nouiris pas. Alèro un croco-senhe ? Un hot dog ? Ammé detz francs ? Lou serviciau levabo lis espallos, ou s’en anabo vers la caisso registrairo marmusa quauques mots à una dono grosso di piaus blus e dis ounglos viouletos qu’agachabo din sa direcciou e capajebo negativomen, indinhado. Lou garçou tournabo per dire: « Servissen pas lous... » Qué avio vóugut dire ? Que servissiou pas li roudaires, li mendicaires, li coucho-vestits ? Soun agach crouzabo lou de l’ome e lou mot passabo pas. « Regreti, senhe, acò’s impoussible » ço-dizio courtesomen lou garçou, sourprés guel-meme per lou toun respectuous de sa voutz. « Vous merceji » ço-respoundio l'ome. E reprendio soun abrassa e s’en anabo vers la sourtido mentre que la grosso caissièiro s’agitabo subran, malaizo, furiouso de se descoubri un pentiment que sentissio pas jamai.  

 

           De coustumo esquivabo lei vilos, chaminabo de masatge en vilatge, entre li Causses e lei Cevenos, lou Levezou, l’Aubrac, l’Albigés, en se fizant à sa memòrio per s’arresta à tau ou tau endreit, de noums de lioc que couneissio de cor e qu’avio aprés autricops de lou que l’avio precedit. Lou sinne soubre un oustau vièlh ou una bòrio, quauques cops lou retroubabo, escalprat din la pèiro, à l’endrèit counvengut, rouzigat per li sègles. Si dets escavartabou l’èdro e remetiou lou sinne tant siguromen coumo li d’un bòrni, mas lou sinne, lou mai souvent, èro pas counegut per li proupietàris de l’oustau, courrespoundio pas mai à ris ni à degu que n’entendèsso lou sens. Li temps aviou talomen chambiat. Li vilatges peirissiou lis uns après lis àutri, desertats per lours abitadours mai anciôs. Las portos se doubrissiou pas mai, e à travers li countrovents claus dis oustaus inquèro abitats s’augissio lou soun metalique de l’universalo televisto per ounde s’escafabo lou passat e lou remembre del remembre. Trento ans aperabans, l’ome de l’abrassa troubabo inquèro aizidomen d’obro, dinc una bòrio ou per la sèuvo, un jour, una senmono, un mes. Se countentabo d’uno palhasso al chaud e d’uno issieto al cap de la taulo, mas jamai durant aquessos annados èro pas arribat que se levèssou per l’aculi ni que metèssou una toalho blancho coumo per l’aute Benezet, avans guel, autricops, amai inquèro, ja en aquel temp acò èro uno excepciou. Puèi, lou trabalh s’èro fat rare. La terro trahissio li païsôs que renounciabou un après l’aute, que mourissiou sens èsse remplaçats, en empourtant lour memòrio din la toumbo. Lei granjo e lei fedarios que l’assoustabou s’espóutissiou lentomen, e quand lis oustaus tournabou naisse, acò èro entre lei môs de fourastiers, dessabents sèns amo e sèns passat.

 

Pei vilatges, li darriers cafés barrabou, ounde i avio toujour una soupo espesso, oudouranto e sabrouso que chaufabo soubre un cantou del fournèl pel journadier de passatge, e lou pegau sirvit à ras bord ammé de pô à voulountat coustabo pas  detz francs. De mai en mai, agaro, l’ome de l’abrassa devio tuna. Noun pas qu’acò li pareguèsso indinhe de sa coundiciou puèi que lou paure d’Assìsi s’en èro countentat touto sa vido, mas soufrissio de poudé pas esplica, que digu l’aurio pas cregut, qu’acò èro al noum de Dieu e per soun servìci que parabo la mô. Un jour qu’èro plô lasse, vençut, soun chami l’avio menat à l’abàdio Santo-Tarcisso, din lou Causse de Lanhac, per un sir de grond freid, en plen ivèr. Acò fazio bèl brieu, bessai cinq ou sièi cents ans, lou sinne i èro estat escalprat, puèi s’èro escafat dóuçomen e degu n’en sabio pas mai ris que lou depausitàri dis itineràris anciôs. Lou fraire pourtier avio menat l’ome pròchi lou fioc, à l’oustalario. Ero lou soul visitour. Avio soupat ammé li mounges. Al moument de dintra din lou minjatòri, l’abat, segoun una coustumo anciano, coumo per l’ounoura, avio versat d’aigo soubre si dets e li avio presentat un linge blanc. Lours agachs s’èrou crouzats. Lou lendemô mati, après laudos, eiqualos avio assistit, jounhent sa voutz à la di mounges, lou fraire pourtier li avio damandat se dezirabo pas abans de parti rescountra lou reverendissim paire abat. Insistabo mai que la simplo suggestiou. L’ome avio soustat un moument. Parla, se fiza, esplica, roumpre l’esfreiouso soulitudo, dire enfi la vertat, la dire à cor descoubèrt.... Maudespièit l'acuei caritadous, acò èro pas inquèro lou moument, ni lou lioc, ni l’interloucutour. Mai tard, endacon mai. I chaurio un loung vouiatge. Bessai també qu’èro pas davalat prou prigound deïn soun defèci. Avio mercejat lou fraire pourtier, louquau l’avio salhudat, intrigat, en jounhent lei môs al nivèl de sas potos en clinant leugièromen lou cap. Li aviou alestit un abrassa niòu, lou que pourtabo auèi per l’esquino, un sac de coulcatge, un gros pô fresc cuèit, de choucoulat, un missau, ço que, tout-parier, lou faguè sourire, e una plego marcado d’una croutz, ammé la sinhaturo de l’abat e l’assiguranço manescrito de sas pregàrios, que countenio un dezenat de bilhets de cent francs. Coumo un countour del chami anabo li amaga definitivomen l'abàdio, l’ome s’arrestè un moument, lagrimos is ueis, puèi mestrejè soun emouciou e s’assigurè que degu l’espiabo pas e que cap de veituro passabo pas soubre la routo, puèi tracè din l’aire, de soun bras levat devers lou moustier, una triplo benedicciou. Acò fazio quauques mes...

 

   À l’endarrier de la glèisio-catedralo, charrèiro del Touat, l’ome finiguè per trouba un cafetou d’aparéncio pauro à l’ensinho de La Tourre dis Anglés à laqualo èro apiejat d’esquino e ount’ una fenno griso e sèns atge prenguè si detz francs sèns una paraulo en escàmbi d’uno issieto d’oulo al fioc e d’un quart de vi. Tres vièlhs bousomes, à ’na taulo vezino, oucupats dinc una partido de beloto, levèrou tout-escas lou nas de lours cartos. I avio pas d’àutri clients e pas d’aute brut din la pèço que lours brèus coumentàris de jioc en lengo d’o, e lou tico-taco de la nalto pendulo qu’èro lou soul adournomen de l’establimen amm’ un vaisselier païsô, las traus venerablos e negros de suejo e un cromò de l’Angelus de Millet, coubèrt de cagados de mouschos. Situat al cor del Roudés vièlh, l'anciô fieu dis avèsques de la vilo, entre liquaus, de sègles aperabans, i avio agut lou cardinau dei botos de cuèr Joan Carrier, que fouguè papo, l’endrèit semblabo foro lou temp, coumo una meno de lioc poustume. L’ome s’i sentiguè enfi à soun aize. Una fintado à la pendulo l’infourmè. Li demourabo una bravo ourado abans de s’ana planta souto lou porge de la glèisio-catedralo e de para la mô i fizèls qu’aviou pas inquèro delembrat qu’on celebrabo aquela nueit d’aqui la naissenço del Crist à Betelèn.

 

   L’ome coumencè de minja. Mastegabo dapassou, en trempant aboundousomen soun pô deïn lou boulhou e en leissant ana sa pensado. Betelèn... Betelèn, soun coumpanhou mai vièlh. Dempuèi quont d’annados l’avio pas vist ? Al darrier rendat-vous d’Aleth, l’avio esperat de bados. L’annado de daprès, à Magalouno, ou bessai l’annado seguissento, un messatgier s’èro presentat de sa part : Betelèn vendrio pas. Tout-escas se poudio camina. Ero al cap de sei ressourgos. Desempuèi, pas più ris. Pas cap de niovo. L’ome pensè que din lour soulitudo e lour desprouvezimen ni guel ni cap de si coumpanhous landaires dispausabou pas d’aquéssis emissàris espountanèus qu’aviou permés à lours cap-davanciers de manteni autricops per mounts e vaus, entre guéssi, un semblant de couhesiou. Proubable que Jaume de Betelèm èro mort d’à bèl brieu à-n-aquelo ouro, e qu’almen la lutz li èro dounado de couneisse enfi lou jujomen ou lou prèmi de lour capudario. E ja soun ounèsto caro envazido d’una barbo esparfalhado se degansabo. L’ome tentè de lou reteni à l’orle del gourc del doublit; poudio pas sazi mai qu’un darrier ulhauç de l’agach ounde se legissio touto la fizanço que Betelèn avio plaçado en guel. D’emouciou ne quitè de minja, puèi coumtè machinalomen soubre si dets.

 

   Tiberiado e Hebroun l’aviou quitat per sempre. Al primier avio barrat lis ueis, un sir de nèu, à Glandevos, d’uèi avescat d’Entre-vaus, e demié li vestìgis al ras del sòu de la glèisio-catedralo Nosto-Dono-de-la Sed, avio agut l’ispre bounur de recita soubre sa despoulho las pregàrios di morts. Lou segound, pròchi Carcassouno, en tournant   d’Aleth, justomen, li avio declarat: « Perdounat-me. N’en podi pas mai. Leissat-me tourna entre li vieus. » E Luc d’Hebroun avio chaminat vers la vilo sèns se revira. Degu l’avio pas remplaçat. Despuèi lou temp que la cadeno se devoujabo, on arribavo al darrier malhoun. Cesareio viscabo ammé sei fedos soubre la planeso al dissus de Riès, en Nalto-Prouvenço. Guel tampauc avio pas beilat de sei niovos dempuèi lountemp. L’ome pensè que Riès e Senès, prochos uno de l’auto, necessitabou pas un grond countour pel loung vouiatge definitieu qu’avio decidat de coumença. À Senès troubario Gibelet. Pèire de Gibelet, lou mai fizèl, lou mai jouve també. Per Iòna l’Escoussés, quau sap se quaucun pourtabo inquèro aquel noum din aquelo isclo estrèmo batudo per li vents ? Franc d’aquéssi, morts ou vieus, i avio pas mai degu en aquel mounde per sabér quau èro l’ome de l’abrassa e ço que representabo eici-val....

 

   L’ouro virabo. L’ome assiquè menimousomen soun issieto en i espóutissent sa rèsto de pô. Chifrabo soubre lou noumbre de jours de marcho que li chaurio per arriba al tèrmi de soun loung vouiatge. À proupourciou de vint kiloumetres cado jour, bessai sieissanto, ou quatre vints.  L’ideio li venio soulomen pas de prendre lou trin ou un avioun, per tant que se pouguèsso croumpa una bilheto, ni d’ensaja de faire de póuce à l’orle dei grondos routos coumo avio vist faire de cops. Perqué cueita lei causos ? En chausissent preferencialomen de chamis regandits, avio toujour chaminat al ritme de sa pròpio existéncio qu’èro pas que l’esperloungomen anacrounique de tant d’autros trevanços abans guel. L’estricado l’espourissio pas. E puèi se vezio pas din la situaciou d’un viajadour ourdinàri. Acò counvenio pas à soun estat que lou plaçabo à despart dis àutri. Cap d’ourgüei l’abitabo pas, una grondo umilitat al countràri, una talo  counsciéncio de sa fragilitat que devio se garda de l’espausa mai que lou necessàri estrèit à la proumiscuitat tempouralo. La fenno en gris desembarrassè soun coubèrt e pausè uno tasso de café davant guel. Coumo metio la mô à la pocho ounde plegabo  lou porto-mounedo, guelo refuzè d’un sinne del cap. Mercejè. Lou pichou pecul  qu’avio amoulounat pèço à pèço lou menario be fin la frountièro, après acò, aurio recours i detz bilhets de cent francs del moustier Santo-Tarcisso iquaus avio pas toucat e qu’èrou menimousomen plegats en quatre, e un à un, deïn soun porto-mounedo. Daprès, à la gràcio de Dieu...

 

   Ounge ouros piquèrou. L’ome carguè lei bricolos de soun abrassa e sourtiguè. En remountant la charrèiro Bosc passè davant un oustau vièlh e goutique que sounou à Roudés l’Oustal del Benezet, apelaciou poupulàrio que lou sens d’ourigino se n’es perdut. Roudés avio doublidat Joan Carrier, soun cardinau, legat del papo Benezet XIII pel Rouergue e l’Armanhac joul renhe del rèi Charle VII e de Joan IV, coumte-soubiran d’Armanhac, abans de dintra guel-meme deïn la loungo nueit di prouscrits. L’ome se coustrenhè per prudéncio de leva pas lis ueis vel cartouche vengut noun-legible al frountoun de la porto ougivalo de l’Oustal del Benezet, ounde, sièi cents ons aperabans aviou escalprat duoi claus entre-crouzados que lis inquisitours de Marti V, arribats de Roumo, aviou faitos martela après avedre gitat l’anatèmo soubre li darriers servidours de l’oustau. La vilho ja èro passat per aqui, mas en s’i arrestant  per countempla amm’ una tristesso aclapado aquel lioc, marcat del sinne, ounde tout avio achabat e tout avio coumençat. Alèro avio agut l’impressiou que quaucun lou fintabo, quaucun que l’avio seguit puèi qu’avia augit de pas darrier guel. En se revirant, avio pas vist degu. Bessai que s’èro enganat. Entre li que l’aviou davançat, mai que mai li primiers temps, belcop èrou estats de fugidis tracats, ou que pensabou l’èsse, coundennats al secret e à la maufizanço. Una meno de tradiciou s’èro puèi establido, chicom coumo una liturgìo del secret que, à proupourciou que li sègles e lis annados se seguiou, teniou sounque de lour voulountat ferouno d’isoulomen caro ei realitats. Tout acò èro passat, e l’ome de l’abrassa l’avio coumprés. Paure bounome, paure vago-mound nete, degu dempuèi que landabo s’èra pas interessat à guel, franc de quauques gendarmos de lonh en lonh, d’aqui d’alai, que li damandabou tout cop si papiers. E pamen, ièr, s’èro tournat crèire perseguit, coumo se l’Istòrio se repetabo. Poudio plô ensaja de se counvencer qu’acò èro uno impressiou nèicio, aquel sir d’aqui pamen se destriguè sèns un agach per l’Oustau del Benezet.

 

   Is abròs de la glèiso-catedralo de veituros à cha pauc se garabou. Li primiers fizèls arribabou, aculits souto lou grond porge per un dezenat de mendicaires. Acò èro de mendicaires de uèi, souvent jouves, que parabou la mô amm’ autouritat coumo s’abiou un drèit de peatge. D’ùni aviou de côs. L’ome recampè touto sa valéncio per tenta de se faire una plaço entre guéssi. À l’encop murmurabo:

« Senhour, se chau que m’impauset aquelo vergounho, alèro almen ajudat-me »

 

Una butassado vioulento coungè lou faire toumba e lou deboutè foro lou porge.  

        « Toi, l'vieux con, dégage! » ço-diguè un di tunaires.

 

Alaidounc anè se pousta, resinhat, à una porto lateralo per ounte dintrabou tout-parier quaucos persounos que passabou davant, ammé la caro barrado. Quauques cops arrapabo un agach, alèro una pèço toumbabo dedins sa mô, ou un quite bilhet. Puèi lou noumbre dis arribants se faguè mai rare. L’oufìci anabo coumença.

« Lous afaires au plô marchat, me semblo! ço-faguè una voutz jouvo e menaçairo, la mèmo que l’avio apoustroufat tout-aro. Å ieu la recetto ou largui moun cô! »

 

La bèstio gournhabo, babinhos regussados, en tirant soubre sa bricolo, prèsto per salta. L’ome agachè lou drolle, en chircant de destresso din sis ueis. I descoubriguè mè d’oustilitat e de freido determinaciou, alèro levè la mô e diguet soulomen: 

« Sacrilègi... » mentre que l’aute, estabouzit, avisabo soun cô aclatat soubre lou paziment e que tremoulabo de toùti si membres.

 

E l’ome dintrè à soun tour dedin la glèisio. Al moument de buta la porto aguè la sensaciou d’entre-veire una siloeto que s’espaçabo dinc l’oumbro, un pauc à l’endarrier del drolle que soun cô gratabo febrilomen lou sòu lapiat coumo se vóuguèsso s’i aclapa. D'aquel cop, n’en èro sigur : la sceno avio agut un testimòni qu’èro pas aqui per astre.

 

     La nau èro pas que mièjo-pleno. De gents vièlhs, quauques rares efonts acoumpanhats de lours parents, mas plô pauc de representants de la generaciou mejano. La jouventut, en milierats de clones, s’amoulounabo en d’àutri temples, per d’autros nueits. De pagans, inquèro qu’aquel mot sinhificabo pas mai ris per degu. Lou vièlh païs cristiô se vouidabo à cha pauc de sa substanço. D’àutri s’èrou aproupiat l’Evangèli, lou revirabou countro la Glèisio de Roumo. Pei fizèls qu’èrou venguts ’qui, s’acò èro la fe que lis avio menats ou pulèu la cranhto di lendemôs e  l’abséncio anciouso d’esperanço ? À l’autar, tres prèires vièlhs di piaus bloncs ouficiabou, se desplaçabou en passous malaizits, la caro lasso, lou gèste e la voutz marcats per l’atge, ou bessai per lou doute, à min qu’acò fouguèsso lou descouromen. Chas guéssi tampauc, pas cap de relèvo, ço-pensè l’ome. Pas d’avèsque en aquelo nueit de nadau. Avio augit dire que lou d’à Roudés se mourissio à l’espitau. S’assetè al darrier reng, soun abrassa pausat entremié li ginoulhs, clutè tanlèu lis ueis e tirè un chapelet de sa pocho. Sa vezino creguè que dourmissio fin que s’entrachè que li grus de soun rousàri filabou regulièromen un après l’aute entre si dets.

 

     À la counsecraciou l’ome faguè coumo tout lou mounde e se levè, mas coumuniè  pas. La benedicciou lou tournè trouba setat, e setat demourè del temp que la magro foulo s’en anabo din lou rambalh finau dis ourguenos. S’en anè ammé li darriers, mas en lioc de sourti, s’enguilhè darrié un pilar e arribè sèns que lou veguèssou à uno  chapèlo lateralo ount’ esperè, escoundut dinc un recantou escur. Augiguè que barrabou las portos. Li lums, un à cha un, s’escantiguèrou. Per s’assigura qu’èro be soul, l’ome pacientè un loung moument, inmoubil, atentieu al mendre brut deïn la nueit. Sis ueis s’acoustumabou d’à cha pauc à la sournièiro. Se devinhabo li nalts veiraus, escleirats per una lhuno d’ivèr, e lis arc-vòuts de gres rouje semblabou d’alos imensos per lou proutegi.

     E la patz s’espandiguet en guel. Quitè sa sousto, s’avancè per l’andano centralo e chaminè, lei môs jounchos, vers l’autar.

 

 

 

 

 

                                                                                                        Roumo, 1378

 

Un clouaque putride e inmounde, una dauno de brigands, vaqui ço que Roumo èro devengudo. Belcop de glèisios s’espatarrabou e de troupèls de biòus magrinèls paissiou al pè dis autars. Anciano residéncio di papos, lou Latran èro vengut inabitable, rasclat fin l’osso, desmantibelat. Lou poble roumô respectabo pas mai ris  de ço qu’avio fat sa glòrio passado. La Roumo antico servissio de peirièro ounde cadu pouzabo à voulountat. Vendiou li maubres di temples, li bas-rellèus, lis estatuios. Sounque de lucre e de ràbio. La Roumo cristiano èro pas gandido e la vilo avio pres ammé lou temp l’aspet d’uno vasto campanho accidentado salpicado de champs incultes, de rouïnos massissos, amme quaucos lìnios d’oustaus d’aqui d'alai, e à cimo dei colos, quaucos glèisios soulitàrios que sourtissiou de la desoulaciou. Soul lou vièlh bàrri d’Aurelian qu’enroudavo la cieutat mantenio un semblant d’unitat din aquel univèrs de descoumbres.

 

   Se batiou per touto la vilo, li goèlfes countro li guibelins, lis Orsìni countro li Colonna, lis anjevis countro lis aragounés, li mercenàris del Papo countro li de Flourenço. Per respet pel jour del Senhour assassinabou pas lou dimmèrgue, se countentabou de pilha e de fourça, mas se ratrapabou lou restant de la senmono. Lei faccious que s’entre-tuabou ammé l’espèr d’aganta lou poudér sariou pas estados capablos de l’exerça. Roumo capoussabo dien l’anarchìo. La charrèiro pertanhio à de bandos sóuvajos davalados dis Abruze al servìci de tau ou tau condottiere. Reglabou lours bregos din lou sang puèi s’espandissiou per touto la vilo en despoulhant li malirous que lour toumbabou entre lei môs, amics ou inimics, pas de quartier. Lis abitadours fugissiou l’ourrour, souvent pres entremié dous fiocs. À las portos campabou de chourmos de brutos, coumpanhios de routiers bretous souldats per la papalitat qu’aviou pas ris de clerjous e que li Roumôs detestabou. Li nobles abandounabou li palatz per se refugia à l’abric de lours tourres mèstros deïn lours chastèls de campanho. Souls li pouderous entre li pouderous teniou inquèro la vilo santo, li Colonna al Capitòli, lis Orsìni al chastèl Sant-Angèl, li Pièrleòni deïn l’isclo del Tibre e li Caetàni fourtificats deïn lou toumbèl de Caecìlia Metella. La plèbo també èro demourado, la qu’avio pas ris à cranhe per qu’avio pas ris à perdre e tout à ganha al retour del papo à Roumo, à la coundiciou que fouguèsso italiô, amai roumô, ço qu’èro pas inquèro fat...

 

   En soumo, ris avio pas chambiat dempuèi l’on de 1305, tres quarts de sègle aperabans, qu’avio vist lou papo Clemens V, puèi sièi papos del Païs d’O après guel, s’establi en Avinhoun e abandouna Roumo ounte la vido èro devengudo inteniblo e ounde lou poudér pountificau èro espausat à toutos lei viouléncios e toutos lei cupiditats.

   Mas lou papo èro l’avèsque de Roumo, duoi founccious inseparablos. Abans Avinhoun, cent nounanto papos aviou oucupat lou sèti de Pèire qu’avio soun toumbèl aclapat deïn las piazous de l’antigo basilico coustantinano del Vatican. Souto lou quite douç climat prouvençau e al mié d’una populaciou que lis eimabo, li papos d’Avinhoun hou poudiou pas doublida. S’encargabou d’hou lour remembra: Dante Alighièri, puèi Petrarco, toùti dous italiôs, emplinabou l’aire de lours clamours tant interessados qu’indinhados, e coumparabou l’exìli voulountàri di papo ammé la captivitat de Babilouno e escounjurabou al noum del Criste lou papo de tourna à Roumo. Pious benedicti escrupulous, lou paure Urbô V, à la fi de sa vido, en l’on de 1368, i tentè un primier retour. À la plaço de la Roumo dis apostes que li pouetos li aviou proumeso, troubè una vilo enfetado l’ivèr per li loups, devastado per lis epidèmios, pilhado per lis esmautos e per li condottièri. Fugiguè espaventat, e tournè en Avinhoun almen per i mouri en patz.

Es alèro que se dreissè davant soun successour Gregòri XI, estabouzit, un batalhoun terrifiant de santos fennos, espousos del Criste couirassados de certitudos e tout iluminados de visious, Catarino d’a Sieno, redoutablo vierge italiano, Brigido de Suedo e sei revelacious que n’en faziou l’interprèto indiscutiblo de l’endelai, e quaucos misticos min impourtantas, toutos de sexe femini. Coumencèrou per boumbarda lou papo de letros remirablos de trento paginos dinc un vai-e-vénio coustant d’emissàris entre Avinhoun e l’Itàlio. Tout i passabo din lours epistolos vibrantos: l’autouritat del papo, sa pouténcio tempouralo, l’esperit de paurièiro, la reformo de la Santo Glèisio, la del clergat, la charitat e lou bounur del mounde entier; tout acò èro prou juste çaquedelai, caro à Wytclif e si lollards  que teissiou ja soubre l’Uropo lou primier malhum de l’eretgìo. Lou papo respoundio, ganhabo de temp.

    Catarino d’à Sieno se presentè persounalomen al palatz di Doms, en Avinhoun. Fouguè recebudo. Poulhè tout lou mounde ! Cardenaus trop riches, papo trop feble, simounio, oupuléncio de la court d’Avinhoun, à la caro di counselhiers aterrats, impoussible de la faire cala ! Se clavo pas la boucho d’una fenno que vitupero al noum del Crist e di sants: per que la Glèisio retroubèsso lou chami bou, chalio que lou papo tournèsso à Roumo al mai viste, sèns acò la mort e lou malur toumbariou soubre la Cristianitat per sempre.  

   Impressiounat, Gregòri XI oubeïguè. À quaranto sièi ons, èro un ome malaute e lasse.

 

   Rabalet amme guel doutge cardenaus - quatre èrou ja à Roumo e n’avio leissat voulountàriomen sèt en Avinhoun per prudéncio, en cas – s’encaminè vers Marsilho ount’ embarquè soubre lei galèros del cardinau d’Aragoun e faguè sa dintrado à Roumo dien la nueit del 13 al 14 de ginié 1368. L’aviou vist pensatieu e counsirous soubre lou pount de la galèro amiralo, à tourna legi à Pèire de Luno, cardinau d’Aragoun e futur papo Benezet XIII, la letro recebudo del rèi de Franço Charle V quauques jours abans que partiguèsso: « Anat dinc un païs ounde vous eimou pas gaire. S’i mourisset, ço qu’es prou versemblable, li Roumôs se farau mèstres de la persouno de toùti li cardinaus e, per empacha que la court de Roumo tournèsso en Avinhoun, li fourçarau d’elegi un papo italiô  en lour metent lou pounhau souto la garganto...»

 

     Coumo sabio que toumbabo dinc un talho-garganto, e per afourti soun poudér tempourau indispensable en aquel temp al gouvèr de la Glèisio, s’èro fat precedi per de mercenàris bretous coumandats per un ome de pounho, lou cardinau Roubèrt de Genèvo. De sang avio trescoulat di dous coustats. Acò avio pas adoubat lis afaires ni amistousat li chacaus que devastabou la campanho roumono en mutos armados. Chauguè negoucia duromen ammé lei faccious roumonos revoultados e degalha de soumos enormos per amaiza la poupulasso e croumpa li menaires principaus, toujour li memes, la plago de Roumo, princes cupides, capitànis sèns ounour. Enfi tout-parier, Roumo l’aclamè. S’èro lou retour del papo que saiudabou ? Ou pulèu l’or de la papalitat, lou fabulous tresaur de sant Pèire que cadu ne voulio proufeita ? En reire-plan, la vilo de Roumo, din l’estat que saben.

 

   L’eufourio durè pas. Li cardinaus del Païs d’oc s’escoundiou. D’à pertout l’azir deferlabo. Al Vatican ount’ èro establit, de preferéncio al Latran devengut un champ de bourdilhos, lou papo Gregòri XI se mourissio d’arrendimen, de malautio perniciouso e de chagri. L’esperanço inmenso suscitado per lis incantacious de la severo vierge de Sieno avio pas tengut sas proumessos. Roumo deboutabo lou papo estrangier e lou papo plourabo de desespèr en pensant à Roumo ount’ èro presounier, soubiran impoutent, desabusat. Quau l’avio enganat ? Dieu ? Guel-meme ? Si counselhiers ? La folo Catarino e si visious ? L’aire del temp ? Jagut soubre sa cóucero, mouribound, sounè l’escribo de servìci, e tournè soubre li moutieus que l’aviou menat à quita Avinhoun e à se perdre en aquel tracanard, dictè sas darrièros voulountats. Desinhè Catarino e Brigido, e d’autros espousos abusivos del Crist, engardè soulennomen la curìo e toùti li qu’èrou depausitàris d’un parçô de poudér pountificau « countro las persounos que, souto coulour de pretendudos revelacious, proupausabou lours vistos coumo règlo de la counducho que se devio teni dien lou gouvèr de la Glèisio. »        

 

   Ero lou papo. Avio lou drèit e lou devér d’escrieure acò. Representabo lou Crist soubre la terro. La gràcio l’escleirabo. Coumo se sabio coundennat e que prevezio que la papalitat sario lieurado al joc dis omes, prescriguè, per una bulo secreto, d’elegi lou niòu papo tanlèu sa mort, sèns espera lis absents, amai, se chauguèsso, sèns dintra en counclau regulier. Coumo cranhio ço que poudio aveni de la dinhitat pountificalo e de la regularitat de l’elecciou, ourdounè també à Pierre Gandelin, prefet del Sant Sèti al chastèl Sant-Angèl, enlevat desempuèi is Orsìni e tengut per lei milìcios bretounos, de lieura pas à quau que saio lei claus de la fourtaleso sèns un ordre escrit e sagelat di cardinaus demourats en Avinhoun.

   Puèi, quand lou moument fouguè vengut, se virè countro la paret de sa cèlo e mouriguè. Dieu que l’avio abusat lou reculiguè dien soun eternitat. Fouguè lou darrier papo del Païs d’Oc recounegut per la crounoulougìo ouficialo vaticano. Abans que vengo lou grond papo poulounés, sieissanto tres pountifes, entre liquaus sieissanto italiôs, li succedèrou, sens coumta li qu’on souno antipapos, que lour liniado demoro un mistèri, e lour legitimitat la chausido de Dieu.

   Cossé la counfusiou e l’ourrour toumbèrou soubre la papalitat.


 

Gregòri XI avio rendut l’amo lou 27 de mars 1378. Li primiers treboulèris espetèrou tanlèu lou lendemô. Bernat Lagier, cardinau de Glandèvos, sourtissio de la glèisio Santo Cezelho ounde venio de celebra la messo, e fouguè soutomen enroudat de tres cents galhards del Trastevere que l’apoustroufèrou groussièromen en dialecte d’aquel bàrri, un di mai paures de Roumo. Aquel cardinau mancabo pas de valéncio. Se pouguè degaja e lis afrounta, prince vestit de rouje e d’ermìnio que pagelabo de l’agach la foulo di gusas.

- Al noum del cèu, qué me voulet ?

Un grand galhard s’aturè, jis intimidat. Pourtabo l’espaso e la coto de malhos, siguromen un «caprione», un capiòu de bàrri. Parlabo aizidomen, mas soun respet fregabo l’insouléncio. Parlè, ammé li pounhs soubre lis anchos:

-         Venen, coumo tis efantous, te prega à tu e à toùti li cardinaus de denha elegi un papo roumô ou italiô. Acò fai sieissanto uèit ons qu’aquelo cieutat es vèuzo! Dempuèi la mort del papo Bounifàci, la Prouvenço se tampouno de l’or roumô. Agaro cò’i nouste tour. Nous voulen tampouna de lour aur. »

Almen acò èro clar. Lou caprione s’embarrassabo pas de sentiments relevats. Lou prince en rouje li respoundè rabiousomen: « A vous entendre, diriat que se tracho d’elegi un mèstre de cabaret ! » L’insoulentèrou.

   La mèmo sceno se repetè de pertout din Roumo. Tanlèu qu’un cardinau apareissio, cossé una foulo furiouso apareissio coumo per encantomen. Acò pudissio à esmauto poupulàrio, ambe menaires e messatgiers. De bramadisso oustilos emplinabou lei charrèiros. Joan de Gros, cardenau d’à Lemotge, fouguè rounsat à bas de soun chaval. Arrapabou si fardos. Lis alés pudissiou à vi que d’avèsque italiôs faziou escampilha per lours vailets  deïn li bàrris chauds. Un pounh se quilhè souto soun nas e una voutz menaçairo cridè, relevado per la foulo :

Romano lo volemo o almen italiano! Dounat-lou-nous Monsignore degli ultramonti, siquenou lou sang rajarò. Toùti li cardinaus d’óutro-mount sarau escoutelats. »

 

Escoutelats, acò voulio dire esquinçats à l’armo blancho. Acò se dizio pas de bado en un temp que lou pounhau e l’espazo adournabou la cinto dei mai franchos crapulos. Un aute sout-liniè d’un gèste en se passant vistomen lou det en travers de la garganto souto lis ueis del prelat espaventat. Ultramonti menaçabo li prelats de l'auto mô dis Aups, lemouzis ou prouvençaus. Al noumbre d’ounge presents à Roumo soubre un coulégi de vint e tres cardenaus, deteniou la clau del vote. Lou cardenau de Lemotge èro un coard. La caro blancho coumo l’ermìnio de soun camalh, proumetè tout ço que vóuguèrou

   Lou cos de Gregòri XI èro estat depausat deïn lou cor de la glèisio Santo Marìo Niovo, d’uèi Santo Franceso Roumano ounde se trobo toujour soun toumbèl. Li cardinaus s’i recampabou cado jour per de loungs oufìcis mourtuàris à la memòrio del papo defunt. L’endrèit èro plô mau chausit, entremié lou fouroum e lou Coulisèu, grouhum de pèiros e de rouïnos proupìci al recampomen de bandos armados. Acò èro siguromen pas per astre. Soubre lou pazimentier, un feble courdoun de sergents d’armos de la gàrdio pountificalo sarrats al couide al couide ammé lei milìcios roumanos de bàrri coumandados per lours banderets counteniou plô mau la foulo que sourgissio en èrsos toujour mai quicharèlos dei rouïnos e que reclamabou un papo roumô.

- Escoutat-li, Missenhours ! ço-diguè un banderet vestit de ferre i cardinaus cousternats, mentre que lei vouciferacious del poble soubre lou pazimentier s’amplificabou à cado minuto. Sou pas de meissantos gents. Eimou trop lour papo, acò’i lour soul tort. L’imaginou pas endacon-mai qu’à Roumo. Sou estats trop lountemp ourfanèls. Lei milìcios mestrejou la situaciou, mas tout-parier, Missenhours me demingri. Lou moument vai veni que saren debourdats. »

 

Per moustra que parlabo segoun sa counsciéncio, avio pausat la mô soubre soun pitre, mas de l’auto tenio fermomen soun espazo. Proutecciou ou menaço ? Soun agach de guèine hou precisabo pas. Atau cado jour se presentabo al Sagrat Coulégi un banderet que lour debitabo per aqui la mèmo parlicado al noum de tau ou tau bàrri. Deïn li rengs di cardenaus la pour s’establissio, ammé chas li mai glourious de guéssi un sentiment nouvèl, una meno de terrour sagrado, la d’èsse menats per la coardeso e lou màncou de caractèri de lours pariers à uno elecciou irregulièro, ou quitomen sacrilejo.

   Respectèrou pamen la voulountat del defunt d’ana viste. Se fixè la douberturo del counclau al sièi d’abril, à Sant-Pèire. On se damando quau beilè l’ordre de doubri las portos de Roumo e perqué li mercenàris bretous que lei gardabou manquèrou. Alaidounc de touto la Campanìo e dei mountonhos de la Sabino, de chourmos bramarèlos  s’espandiguèrou din Roumo, deïn lou Borgo, al quite pè del Vatican, e  campèrou per charrèiros e pes plôs, e assourdiguèrou la vilo entièro de lours pifres e de lours tambours. Segoun una dispausiciou aberranto que s’esplico pas tampauc, li gardo nobles deguèrou quita Roumo din li tres jours e èro soulomen pas estat previst d’excepciou pei coumtes de Fòndi e de Nole, ouficiers pountificaus respounsables de la siguritat del counclau. Acò’s un banderet que fouguè elegit per si pariers e investit d’aquel oufìci. On aurio vóugut faire seja li loups entre li cardinaus qu’on aurio pas fat autromen. Li mai lucides proupausèrou laidounc de transferi lou counclau al chastèl Sant Angèl, souto la proutecciou d’una garnizou siguro. Mas se limitèrou à n’en parla coumo d’uno souluciou estrèmo. Chalio se garda, en esperant, de prouvouca la foulo roumono en li moustrant trop de mau-fizanço. Dementre, tout ço que la vilo coumtabo de sô e de razounable fugissio d’aqui. Durant touto la journado del cinq d'abril, lou pount Sant-Angèl veguè un passo-charrèiro de bourgés, de merchadands e de noutables pountificaus, de quites founcciounàris de curìo, davant de tièiros de miolo escourtados de vailets armats e chargats de lours bes li mai precious.

   Aviou alestit lou counclau al primier estoment del Vatican. Se coumpausabo segoun l’usanço d’un vestibul, de duoi chapèlos e de cèlos destinado i cardinaus e à lours counclavistos. Èro pas lou Sant-Pèire di papos Nicoulau V e Jùli Segound, que dato de la Renaissenço, èro l’antigo basilico de sant Coustanti, ammé soun àtri, amm’ una lojo en façado e tres nivèls d’arc-vòuts, flancado d’un palatz dis aparéncios de fourtaleso: murs merletats e tourre roumanicos cairados ounde floutabo la bandièro pountificalo.

   Lou jour previst per doubri, un auratge espaventable espetè, que balajè la vilo de nivouls negres e d’ulhauçs. Lou pericle toumbè soubre lou Vatican e boutè lou fioc à la cèlo d’un di counclavistos, la precisomen destinado al cardinau d’Aragoun. D’ùni pensèrou, en se senhant, que Pèire de Luno èro estat desinhat per lou Cèu e aquel sentiment es pas fourastier à la loungo seguido dis eveniments qu’anabou estrifa la Cristianitat catoulico. S’acueitèrou de repara li degalhs. Lou counclau ne triguè d’un jour, e acò fouguè pas que lou lendemô, lou 7 d’abril, un dimèrcre, après vèspros entremié quatre ouros e cinq ouros e miejo, que li seges cardinaus presents à Roumo faguèrou lour dintrado deïn lou palatz. Una foulo cachado e soubre-excitado de peraqui vint milo persounos, de curious, de fennos, d’omes armats mau counto-roullats per li capriòni de bàrri, d’agitatours de touto meno, se quilhabou soubre la plaço Sant-Pèire, lou paziment e li degras de la basilico. D’àutri s’amoulounabou ei finèstros, soubre li tieulats dis oustaus vezis e din la quito vinho qu’ourlabo lou palatz. Lou mati meme, apraqui segoun lei règlos, lou banderet capitàni del counclau avio noumat quatre counestables que jurèrou ammé guel soubre l’Evangèli de proutegi lou Sant Coulégi countro tout acte de viouléncio ou de pressiou. Gardiôs del secret de las deliberacious, tres prelats faguèrou juromen també: lis avèsques de Tòdi, de Tivoli e de Marsilho. Enfi, per plô marca sa voulountat de se leissa pas traspassa, lou banderet despachè plaço Sant-Pèire un eraut troumpetaire escourtat de tres cavaliers, que venguè anounça soulennomen que defenso èro faito, souto peno de mort, de treboula l’ordre publique. Lou bourrèl èro present. Per apieja aquelo declaraciou, espauset, segoun l’usanço, soubre una coulouno de maubre que toùti veguèssou, divers esturments de suplìci, amm’ una destrau e un bilhot. Aquessos menaços impressiounèrou jis la foulo que lei prendio per ço qu’èrou en realitat: una fourmalitat. Bramè inquèro mai fort: « Romano lo volemo o almen italiano ! »

 

   Un à un se presentèrou li cardinaus, en fendent malaizidomen la foulo, mau proutegits per li sergents d’armos. Lou moument es vengut de presenta aquéssi sege persounatges. Tenou entre lours môs l’avenidour de la Santo Glèisio catoulico, apoustoulico e roumono. Catarino de Sieno li tratabo ambé mespretz de moundans, ço que din lou lengatge del temp lour denegabo lou caractèri religious e sagrat. Acò, èro vertat per d’ùni, quauques avinhounencs notamen, inquèro que, al countràri dis italiôs, aristoucratos e cardinaus tant vau dire de naissenço, sourtissiou quasimen toùti del poble, ço que leissabo supausa tout-parier de soulidos qualitats de fe e de devouciou autentico. Toùti creziou à la gràcio divino. Sigur que l’invouquèrou aquel sir d’aqui amm’ una realo fervour. Pas gaire de guéssi aviou l’amo negro; èrou pas que timourats e pas al nivèl de la situaciou. Se poudio coumta també entre guéssi de gronds mistiques coumo Pèire de Luno, Guilhèm d’Agrofueio ou Bertrand Lagier, en un sègle que li planhio pas. Mas pas un entre li sege, nimai demié li mai valents, èro pas plinomen rassigurat soubre soun sort al moument de dintra en counclau. Lou cardinau d’Aragoun avio dictat soun testament la vilho. Lou cardinau de Viviers, Bertrand Lagier, s’èro fat acoumpanha per soun counfessour en cas. Lou cardinau Roubèrt de Genèvo avio chargat souto soun rouchet l’aubèrc de batalho que pourtabo quand coumandavo las troupos pountificalos en sa qualitat de legat. Pel cardinau d’Agrofueio e per lou de Peitieus, Guilhèm Nouellet, s’èrou multiplicats en adieus atendrits à lours sirvents e à lours amics coumo se li deviou pas tourna veire. Li quatre italiôs, Corsìni, cardinau de Flourenço, Borsano, cardinau de Milan, e à mai boun drèit li dous roumôs, lou vièlh Tibaldèschi, cardinau de Sant-Peire, e Orsìni, cardinau de Sant-Angèl, aviou pas de razou de cranhe per lour vido. Erou chas guéssi.

   La foulo fazio baranho, countengudo à grand peno per li sergents. Una brounco aculiguè Pèire de Luno, mas sa naltour n’en impausè. Lou malirous cardinau de Peitieus, en escàmbi, baissabo lou cap souto lis insoulentarios. « Sarés aboucinats! » ço-clamabo la foulo. Ero pas una baranho d’ounour, acò. Erou lei fourchos Caudinos. Lou cardinau del Puèi, Geraud, fouguè moulestat per de furious que s’arrapabou à sa raubo : « Remembrat-vous que voulen un papo roumô, qu’acò fai trop de temp, vousàutri, que tenet la papalitat ! » Li cardinaus Pèire de Vernho, Pèire Flandrin, Guieu de Malasset, Pèire de Sourtenac, Uc de Mountalés, courrèrou mai que chaminèrou, blèimes d’umiliaciou. La poupulaço li cachabo de toùti li coustats. Lou cardinau Francesco Tibaldeschi arribè darrier. Plô vièlh e goutous, èro pourtat per si sirvents. Cardinau d’à Sant-Pèire e roumô, li faguèrou uno ouvaciou que semblè pas aprecia çaquedelai, e cridè d’una voutz chabroutairo: « Basta ! » en agitant si môs d’oussamento. Se passè puèi una transmutaciou forço estranho din li rengs del servìci d’ordre. Digu sap pas quau n’en prenguè l’iniciativo, countràrio à toutos lis usanços, mas li sergents d’armos pountificaus dispareguèrou, remplaçats per li milicians armats di bàrris. Lou Sagrat Coulégi èro lieurat pès e pounhs lhigats ei faccious. À parti d'aquel moument, pas più ’na soulo dei règlos foundamentalo en usanço din li counclaus fouguè pas respectado.

 

   Aquessos reglos lei saben. Chalio isoula lou counclau de touto coumunicaciou ammé lou deforo per garanti la lhibertat de vote e deijouga touto tentativo de quichado poulitico ou poupulàrio. Toutos las portos deviou èsse cadenassados e murados souto la respounsabletat del capitàni e dis avèsques gardiôs del counclau, e lou pourtanèl per ounde passabou prebendos e bevendos pei counclavistos estrechomen sourvilhats. Acò poudio dura un jour, una senmono, un mes. Se doubrissio pas las portos que quand s’enaussavo un fum blonc per lou coundut de chaminado de la salo dei deliberacious. En lioc d’acò un centenat d’individus se rounsèrou deïn, darrié li cardinaus; entre guéssi li capriòni èrou noumbrous. Toùti cridabou à bèl eime: « Romano lo volemo, se non tutti  li occideremo ! »  Menaços de mort al quite sen del counclau.

- Mis efonts, ço-tentè lou cardinau Orsìni al dinc un desordre terrible, voulet dounc faire un scismo ? »

 

Chauguè uno ouro de pregàrio e de suplicacious à l’avèsque de Marsilho, gardiô del counclau, mai mort que vieu, per faire evacua quasi coumpletomen li loucaus. Coumo venio enfi de clava uno de las portos demourados doubèrtos, quaucun li arranquè la clavo dei môs. Se venguè pamen de la recoubra, mas doublidè din soun afoulomen de cadenassa la segoundo porto, e s’en anè, terrourisat, se refugia deïn la chambro qu’oucupabo foro la courtino del counclau e ounde s’aclatè touto la sirado. Vers uèit ouros, per aquelo mèmo porto, mentre que l’esquillo del counclau avio anounciat i prelats que se deviou retraire din lours cèlos per la nueit, un vintenau de capriòni se rounsèrou, à grand rambalh e bruchs d’armos, ammé lou banderet e li quatre counestables escourtats d’una frapo de roumôs que parlabou nalt e fort toùti à l’encop. Li cardinaus, en lioc de se separa, fouguèrou menats dinc uno dei chapèlos. Aqui, enfi, lou silénci se faguè e toùti metèrou un ginoulh en terro.

- Vous escoutan, ço-diguè lou vièlh Tibaleschi, degô del Sant Coulègi.

- Senhours, ço-declarè lou banderet capitàni ammé toutos lei formos del respet, acò’i per un miracle de la Prouvidenço que lou papo Gregòri es vengut mouri en aquesto santo cieutat e que vous troubat eici per elegi un soubiran pountife. Vous tournaren pas dire ço qu’es estat ja dit. Mas fin agaro nous avet pas fat  que de respounsos vagos: n’en voulen de mai precisos. Senhours, noumat-nous un papo roumô ou italiô, siquenou voustos vidos e la nostro sou en perilh, tant aquel poble s’es mes din lou cap d’oubteni ço que deziro. Esquivat atau un grond, un irreparable escande. »

 

Acò fouguè Corsìni, cardinau de Flourenço, que respoundè en sa qualitat de priour di cardinau-avèsques. Bretounejè lamentablomen, en evoucant li perilhs de la situaciou. Deplourè, en mot prudents, l’irregularitat del proucedimen, puèi s’estirè coumplazentomen, mas sèns s’empenha, soubre l’intenciou di cardinaus de faire en favour di roumôs tout ço que lour counsciéncio permetio. Aurio chaminat soubre d’iòus pas mai dóuçomen. Sei bretounejado èrou siguromen voulountàrios.

     Priour di cardinau-prèires, lou cardinau d’Agrofueio moustrè plô mai de drudièro. Per dire la vertat, èro furious. Capitè de se counteni.

- Senhes roumôs, ço-diguè, nous quichat d’estranho modo. Coumprengat-dounc, vous prègui, que ieu per esemple podi pas empenha la counsciéncio de mi senhes, e qu’aquéssi, de lour coustat, sabriou pas dispousa de ma voutz. Capitarés, al mai, à vicia l’elecciou. »

 

I avio pas ris per apoundre. Pas gaire countents d’aquessos respounsos mas vezent  que n’auriou pas d’autros aquel jour d’aqui, li capriòni se retirèrou ammé lour muto, la caro sourno, après avedre parlat entre guéssi.

      Li cardinaus, renduts, creziou enfi que pourriou dourmi en patz. S’enganabou. Acò fouguè lou sabat ! Li capriòni  tournèrou pareisse, en rabalant ammé guéssi l’avèsque de Marsilho qu’èrou anats traire de sa sousto, en exijant soun troussèl de clavos. Entendiou furga deïn tout lou palatz per s’assigura que lou Sant Coulègi i avio pas escoundut quauques sergents d’armos fizèls. L’avèsque blaquè. Se redemè  un pauc après e coumencè de faire mura la darrièro porto del counclau vers dez ouros. Li materiaus e lis aplechos desfautabou. Lis oubriers s’èrou esbinhats. Tout ço que pouguè oubteni fouguè de doubla lei sarraios per duoi grossos traus. Puèi venguè lou tour dei milìcios qu’aviou alucat un enorme fioc de clapos deïn la court, al risque d’enfiouca lou palatz. Acò èro de countùni de vai e vénio bruchous, de rires de petoros, de chants de bioure, de bramadissos de joio fourejo à cado barral de vi defounçat. Deforo, pei cabarets ples de pintaires e de filhos del Trastevere e del Borgo, e fin la quito plaço Sant-Pèire envazido per l’escrumo del poble, se dansabo e se festijabo al crit milo cops repetat, que si ressous veniou mouri is aurilhos di cardinaus que se revirabou anciousomen soubre lours palhassos: « Romano romano, romano lo volemo! »


      Li petoros n’arribou toujour à dourmi à l’albo. Lou lendemô mati, un pauc abans lou souguilh, l’esquillo del counclau ressountiguè din lou silénci. Lou rambalh s’èro arrestat. Deseimats, renduts per une nueit marrido e recampant ço que lour demourabo de fe, d’esperanço e de charitat, li seges cardenaus recitèrou lours ouros, puèi augiguèrou la messo celebrado per lou vièlh cardinau Tibaldèschi, egroutant e toumbant de lassièro. Avio tout-escas levat soun bras magre per la darrièro benedicciou que tanlèu lou rambalh tournè peta. Lou toco-senh espetè del coustat del Capitòli, puèi ’cò fouguèrou lei camponos de Sant-Pèire, acoumpanhados de clamours furiousos. Lou cardinau Guirau del Puèi faguè mounta un de si sirvents soubre la tieulado: la plaço èro coubèrto de mounde; la foulo venio de pertout.


     La journado decisivo coumençabo. L’ome de Roudés, sièi sègles daprès, n’en gardabo lou remembre perfet.

Partager cette page
Repost0

Presintaciou

  • : Mistralenc, blog en lengo d ' oc
  • : Le blog Mistralenc est la suite du groupe "Info d'oc" mais un blog offre plus de possibilités, notamment d'illustrations.La pratique de Info d'oc a amené à rajouter une rubrique "actualitat" car les abonnés prenaient plaisir à commenter en langue d'oc les sujets chauds.Amm' acò dounc Mistralenc es coumo Info d'oc un endrèit ounde li gents prendou plazi de charra en lengo d'oc.Es animat per li felibres de "La Coumpanhio mistralenco".
  • Contact

Nouste princìpi

UIRIONA EðI SACRA


  La vertat es sagrado


 

Rechercher

Uno citaciou d'un arabe cristiô

« So que retrazi d’uèi al mounde arabe, acò’i l’indigenço de sa counsciéncio mouralo, ço que retrazi à l’Oucident, acò’i sa proupensiou à muda sa counsciéncio mouralo en esplecho de douminaciou. »

 

                                                                                     Amin Ma'alouf

Uno citaciou inteligento

La monarchie, dans notre pays, est franque, elle n'est pas gauloise.

 

                  (Proudhon)

Henri Doniol

Les patois de la Basse-Auvergne, 1878

 

Pagino 20

 

« Si l’accentuation, qui est la prosodie de chaque langue, constitue un signe de race,  la race appartient au patois de la haute Auvergne ; dans ce cas le brivadois est en basse Auvergne le moins éloigné du parler d’autrefois, car il suffit d’ajouter peu de chose à sa prononciation pour le rendre identique au patois cantalien. »