Heil dir Helvetia ! Bouno fèsto i Souïsses !

Buna festa naziunala damaun per ils Svizzers !

Vaqui l'imne naciounau en lengo roumancho, la lengo sorre de l'auvirnhat :

                                  Il psalm svizzer

"En l'aurora la damaun

Ta salüda il carstgaun,

Spiert etern consolatur,

tut puissant !

Cur ch'ils munts straglischen sura

Ura liber Svizzer ura,

Mia olma senta ferm

Dieu in tschel il bab etern,

Dieu in tschel il bab etern !"

(A l'auroro l'èsse umô te saiudo,

Esperit counsoulatour tout pouderous !

Quand li mounts esterlugissou

Ourra, libre Souïsse Oura,

Moun amo sentis fermomen

Diéu en Cèu lou paire etèrne)

En realitat lou "Psalm svizzer" es imne naciounau per defaut. L'imne precedent èro soubre la musico del God save the Queen (coumo en Alemonho fin 1918, en Russìo fin 1856) e se sounavo "Ruft du mein Vaterland" e dizio "Heil dir Helvetia... Saiut Elvecio, countùnia de visca irouso e libro!"

http://www.youtube.com/watch?v=0CdtfN-2-LM&feature=related

Lou primier d'agoust de 1291 li cantouns d'Uri, Schwyz e Unterwald decidèrou de s'uni en counfederaciou.

Desempuèi Unterwald s'es partijat en dous cantous nouvèls : Obwalden e Nidwalden.

Lou pount coumu di Souïsse es que discendou toùti dis Elvètos, la tribu galeso menado per Ambiouris que coumbatè Cesar tant valentomen. L'evouluciou de la lengo latino faguè que lis Elvètos de uèi parlou francés (20%), italiô (5%) e roumanche (1%), e 84 % sou estats germanisats lenguisticomen.

                        Counfederaciou Elvetico, Souïsso, acò'i parier ?

A-be, despuèi que lou primier Counsul francés Napouleoun Bounaparto escriguè una nouvèlo counstituciou per la Souïsso, qu'es toujour la baso de la coustituciou actualo e que li Souïsses festejou també cado annado.

Aquelo coustituciou pausavo lou princìpi de l'egalitat entre cieutadans e entre cantous. Amm' acò li mots "souïsse" e "elvetique" sou devenguts sinounimes. Aperabans se toùti li cantouns e vilos elvetiques faziou partido de la Counfederaciou Elvetico, faziou pas toùti partido de la counfederaciou souïsso e i avio de quites cantous qu'èrou de coulounios d'àutri cantouns, e dounc lours abitants èrou pas cieutadans.

Jean-Jacques Rousseau, cieutadan de Genèvo, èro dounc pas Souïsse puèi que Genèvo èro pas de la counfederaciou souïsso, mas Elvèto.

Per achaba, noutaren que la "Counfederaciou Elvetico" es en fait una federaciou desenant. Amai se lou sèti internet del cantoun de Fribourg se souno glouriousomen "Site de l'état libre de Fribourg", lou cantoun es pas mai un estat coumo dinc una counfederaciou, es una simplo prouvìncio de l'estat federau qu'es l'estat vertadier.

Acò's atau despuèi lou Sonderbund al sègle XIX. Lou Sonderbund fouguè una nouvèlo counfederaciou di cantouns catouliques que vóuguèrou se dessepara dis cantouns proutestants. Aquelo secessiou fouguè pas acciptado e l'armado elvetico vencè l'armado del Sonderbund. Desempuèi se sap que li cantouns aun pas più la lhibertat de quita la "Counfederaciou Elvetico" qu'es dounc en realitat una Federaciou.

http://www.youtube.com/watch?v=5MVAwyPxpus