Lei sèuvos se cultivou

                                                    per Alan Broc

Eimi lei sèuvos mas eimi pas qu'ensajèssou de me faire crèire de foutralados.

Souvent quond i o un incèndi acò's uno catastrofo per tris razous :

- Pot i avèdre de morts.

- I o d'oustaus cramats

- Lis espàcis cramats sou lieurats per li municipe is agents imoubiliers.

I o souvent un quatreno razou de desoulaciou qu'es uno errour. Lis inhourents de la televisto vous dizou "la naturo'i destrucho" quond en realitat lei sèuvos se cultivou. 

Se leissat una sèuvo à l'estat "natiurau" una meno d'aures nalts prendrò tout lou souguilh is àutri... que crebarau. Acò's atau qu'avet is Estats-Units, al Canada e en Siberio de sèuvo inmenso amm' una soulo meno d'aures, de sapis ou d'abets.

Per beila uno idèio de la vido d'una sèuvo èi troubat la vido d'uno dei sèuvos lei mai coumplicados de l'Istòrio manhificomen resumado per un geougrafe americô que parlo de la sèuvo de Califournio :

Cò fai vint milo ons, li glaciers de l'epoco glaciàrio se retirèrou de la Califournio en cavant la valado de Yosemite e d'àutri sètis touristiques d'uèi.

En dispareissent leissèrou darié guéssi una plono counflado d'aigo, ammé de lacs alimentats per lei glaços que foundiou mas i avio gis de vegetaciou. Lou sòu èro en gros de sablo umido. Chouguè de milierats d'annado à la terro per s'assica del tenp que li glaciers se retraziou inquèro mai al nord. La Califournio americano de d'uèi èro devengudo una toundra d'èrbos prou naltos ounde viscavou de mirgo e d'esquiròus. L'ome i èro també ; chassavo d'animaus pichous e alucavo de fiocs.

A la debuto las plontos de meno arcticos èrou lei soulos que poudiou s'enraziga deïn lou sòu glaçat en prigoundour. En se descoumpousant, al fiau di milenàris, faguèrou uno jasso d'umus que permetè touto uno seguido de coulounisacious vegetalos.

Lou pi lodgepole arribè lou primier acò fai quatorge milo ons. Puèi venguèrou l'abet, puèi lou sapi del Canada, lou vernhat, de menos d'aures que podou pas veni primièros soubre un sòu. Aquéssis aures sou la vertadièro "sèuvo primitivo". Poublèrou la regiou durant quatre milo ons. Puèi lou climat se rescaufè inquèro e toùti li glaciers de Califournio foundèrou. L'encountrado èro devengudo chaudo e sico, d'incèndis s'i faziou facilomen. Devourèrou la sèuvo primitivo que fouguè remplaçado per una vegetaciou coumpousado de chassanhs e d'èrbos diversos. I aguè també quauques pis Douglas mas pas gaire : lou climat èro inquèro trop sic per guéssi.

Cò fai sièi milo ons lou climat chambiè e se faguè mai umide : lou pi Douglas s'espandiguè, lou sapi també e lou cèdre venguè. Faguèrou lei jassos superiousos dei sèuvos que vezan d'uèi. Mas en dejious, l'Istòrio geougrafico countuniavo.

Poudan counsidera lou pi coumo una meno de plonto nouziblo, una meno d'èrbo marrido e giganto qu'oufeguè la vegetaciou indigeno. La canoupéio fai trop d'oumbro per que lis autros menos pouguèssou soubre-visca. Irousomen i avio lis indiôs.

Fintavou plô la natiùro. Aviou remarquat que lei sèuvos vièlhos agoutavou lou sòu. Alucavou de fiocs per lei crama regulièromen en s'assigurant de leissa de bosses al mié de las plono e de las prados. Lei sèuvos que li primiers uroupencs veguèrou èrou pas primitivos ni tampauc natiuralos, èrou cultivados. I avio min de sèuvos fai cent cinquanto ons que d'uèi. Lis indiôs èrou realistos ; nàutri banhan d'uèi dinc uno mitoulougìo roumantico.

                                      Alston Chase, In a Dark Wood.

Counclusiou :

La menaço de rescaufoment planetàri es fausso, mas amai se fouguèsso vertadièro, ourio d'efets benefiques soubre la maje-part de la planeto.

   

         La sèuvo califourniano ount' es leissado à l'abandou, "à l'estat naturau" segoun li roumantiques, o uno soulo varietat d'aures. Irousomen que l'ome, passejaire ou bouscatiers, aun adoubat quauques relargs ounte d'autros menos de plontos podou crèisse gràcio al souguilh que recebou.